W 2016 roku wprowadzono ograniczenia w zakupie gruntów rolnych przez osoby niebędące rolnikami. Ustawa z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw została znowelizowana w 2019 r. i 2021 r., a jej przepisy zostały złagodzone. Czy i na jakich zasadach możliwy jest obecnie zakup działki rolnej?
Decydując się na zakup działki, przede wszystkim należy sprawdzić jej przeznaczenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub ewidencji gruntów i budynków. Zgodnie z przepisami, nawet jeśli tylko niewielka część wybranej działki należy do terenów oznaczonych jako grunty rolnicze, cała działka ma status działki rolnej.
Możliwość zakupu gruntu rolnego przez osobę, która nie jest rolnikiem, została ograniczona przepisami ww. ustawy. Osoba niebędąca rolnikiem może kupić nieruchomość posiadającą status działki rolnej, jeśli jej powierzchnia nie przekracza 0,3 ha. Ograniczenia opisane w ustawie, nie obejmują także nieruchomości rolnych o powierzchni do 0,5 ha, na których znajduje się budynek mieszkalny wybudowany przed 30 kwietnia 2016 r. oraz budynek gospodarczy. Istnieje wówczas możliwość zakupu nie tylko działki wraz z budynkami, ale także gruntów do niej przyległych, które umożliwiają właściwe wykorzystanie budynku i uprawę przydomowego ogródka. Grunty te muszę jednak tworzyć zorganizowaną całość gospodarczą i nie mogą być wyłączone z produkcji rolnej. W przypadku działek o powierzchni od 30 do 99,99 arów prawo pierwokupu ma Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Notariusz przygotowuje warunkową umowę sprzedaży i przekazują ją do KOWR, który w ciągu miesiąca powinien ustosunkować się do dokumentu. Jeśli Skarb Państwa jest zainteresowany zakupem działki, przedstawiciel KOWR składa u notariusza oświadczenie o skorzystaniu z prawa pierwokupu. Jeśli z niego nie skorzysta (nie wypowie się w sprawie lub złoży oświadczenie o braku zainteresowania zakupem) działka może zostać kupiona przez osobę zainteresowaną. A co z działkami rolnymi o powierzchni powyżej 1 ha?
Co do zasady takie nieruchomości rolne może nabyć tylko rolnik. Rolnikiem indywidualnym jest osoba, która osobiście gospodaruje na terenach rolnych o powierzchni od 1 ha do 300 ha, ma rolnicze wykształcenie i staż w prowadzeniu gospodarstwa lub pracy w gospodarstwie, od przynajmniej 5 lat mieszka w gminie na terenie, której znajduje się przynajmniej jedna z działek prowadzonego przez nią gospodarstwa. W przypadku wspólności majątkowej wystarczy, że jeden z małżonków jest rolnikiem zgodnie z powyższymi kryteriami. Grunty rolne mogą także nabywać bliscy dotychczasowego właściciela na zasadzie przekazania nieruchomości. Jeśli grunt rolny o powierzchni powyżej 1 ha chciałaby kupić osoba niespokrewniona z właścicielem gospodarstwa i niebędąca rolnikiem, wówczas niezbędne jest uzyskanie zgody Dyrektora Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa na zakup działki wydawanej w drodze decyzji administracyjnej.
